Αγαπητή δασκάλα/αγαπητέ δάσκαλε,
Ένα βιβλίο που ήρθε στο σπίτι από τη δανειστική βιβλιοθήκη του σχολείου, μου δίνει έναυσμα να σου μιλήσω για ένα ζήτημα γύρω από την υιοθεσία και που μπορεί να μην το έχεις αναλογιστεί έως σήμερα.
Το βιβλίο λέει: πέντε γατάκια μαζεύονται από τα σκουπίδια. Μετά από αυτό γίνονται οι καλοθελητές μίας πόλης οι κάτοικοι της οποίας δεν παρουσιάζονται ποτέ, ακόμη και όταν τα γατάκια αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Η καλοσύνη των γατιών, που εκφράζεται με πράξεις προσφοράς και αυτοθυσίας, δεν ανταποδίδεται ποτέ και παρουσιάζεται ως μία ενόρμηση που πηγάζει από την καλή τους τύχη να έχουν ένα σπίτι – δηλαδή, από την τύχη να έχουν κάτι που έχουν ούτως ή άλλως όλοι οι άλλοι κάτοικοι της πόλης.
Τα παραπάνω περιγράφουν, σχεδόν λέξη προς λέξη, ένα κοινωνικό στερεότυπο το οποίο είναι επιβλαβές για τον ψυχισμό των υιοθετημένων ατόμων. Πολύ απλά, το στερεότυπο αυτό είναι ότι τα υιοθετημένα άτομα έχουν χρέος να νιώθουν ευγνωμοσύνη για την υιοθεσία τους.
Αυτή η οπτική είναι διάχυτη στην κοινωνία. Η ιδέα ότι, μέσω της υιοθεσίας, ένα παιδί περιέρχεται από ένα δυσμενές περιβάλλον σε ένα, οπωσδήποτε, καλύτερο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η υιοθεσία είναι μία υπόθεση που έχει αποκλειστικά θετική διάσταση και ότι τα παιδιά που βρίσκουν οικογένειες με αυτό τον τρόπο είναι αποδέκτες μίας υπερκόσμιας εύνοιας. Φυσικά, αυτό δεν ισχύει πάντα και η υιοθεσία είναι μία περίπλοκη ιστορία χωρίς μαύρο και άσπρο.
Πάντως, στη συνείδηση των περισσότερων ανθρώπων επικρατεί η προσδοκία ότι τα υιοθετημένα παιδιά οφείλουν να ξεπληρώσουν με καλή διάθεση, αγάπη, καλοσύνη και φιλανθρωπία αυτή την καλή τους τύχη. Έχοντας ήδη βιώσει την απώλεια των βιολογικών τους γονιών, τα παιδιά αυτά νιώθουν υποχρεωμένα να είναι ευγνώμονα (και άρα καλά και επιθυμητά) από φόβο να μη βιώσουν ξανά την απόρριψη.
Δεν ζητά όμως κανείς από παιδιά που ζουν με τις βιολογικές τους οικογένειες να είναι ευγνώμονα απλά και μόνο επειδή υπάρχουν.
Δεν περιμένει κανείς να ξεπληρώνεται με αγαθοεργίες το γεγονός ότι κάποιος γεννήθηκε και ζει σε μία πλούσια χώρα και όχι κάπου αλλού.
Δεν θεωρείται κάποιος υπόχρεος στο κοινωνικό σύνολο μόνο και μόνο επειδή έχει μία στέγη πάνω από το κεφάλι του.
Δεν κρίνεται απαραίτητο τα βιολογικά παιδιά να είναι ευγνώμονα στους γονείς τους απλά και μόνο επειδή συμπεριφέρονται ως γονείς.
Φυσικά, η ευγνωμοσύνη γενικά είναι ένα θετικό συναίσθημα και η αλληλεγγύη μία σημαντική αξία στη ζωή και τη συμπεριφορά ενός ανθρώπου. Είναι ωραίο να νιώθουμε ευγνώμονες που έχουμε μία καλή ζωή αλλά καταπιεστικό να πρέπει να νιώσουμε ότι χρωστάμε χάρη για πράγματα τα οποία είναι για τους γύρω μας αυτονόητα. Και είναι όμορφο να προσφέρουμε με όποιον τρόπο μπορούμε χωρίς όμως να πρέπει νιώθουμε ότι με αυτόν τον τρόπο εξαργυρώνουμε την αγάπη που λαμβάνουμε. Η αγάπη των γονιών προς τα παιδιά τους δεν δίνεται υπό όρους.
Ελπίζω με αυτές μου τις σκέψεις να σε βοήθησα να καταλάβεις γιατί τα υιοθετημένα παιδιά στην τάξη σου δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως τυχερά παιδιά που έχουν υποχρέωση να νιώθουν ευγνωμοσύνη και να είναι καλοσυνάτα εξ αιτίας της υιοθεσίας τους.
Ξέρω ότι δεν ήταν αυτή η πρόθεσή σου. Ο λόγος που απευθύνθηκα σε εσένα με αυτή τη μικρή αφορμή είναι επειδή έχεις την τύχη να είσαι δασκάλα τους και μέσω αυτής της ιδιότητας έχεις και την ευκαιρία να γνωρίσεις έναν κόσμο που μέχρι τώρα ίσως σου ήταν άγνωστος, τον κόσμο των υιοθετημένων ατόμων. Μαθαίνοντας για αυτόν, και εμείς και εσύ, μπορούμε να βοηθήσουμε να σταματήσουν να διαιωνίζονται αντιλήψεις και ιδέες που πληγώνουν και επιβαρύνουν την εξέλιξη των παιδιών στο να διαμορφωθούν σε υπευθύνους, ανεξάρτητους και ισορροπημένους ενήλικες.
Σε ευχαριστώ που με διάβασες.
Δήμητρα
https://the-toast.net/2015/11/19/adoption-and-toxic-gratitude/
http://www.declassifiedadoptee.com/2013/02/who-is-entitled-to-my-gratitude.html
http://www.thelostdaughters.com/2015/04/dear-adoptive-parents-burden-of-adoptee.html
[Το άρθρο υπογράφει η Δήμητρα Δημητροπούλου]