Ο Μίλτος είναι ένα μικρό τιγράκι που χρειάζεται ξαφνικά να απομακρυνθεί από την οικογένειά του και μένει μόνος. Αντλώντας δύναμη από τα λόγια της μαμάς του, προχωρά και αντέχει ώσπου βρίσκεται σε ένα μεγάλο σπίτι με πολλά άλλα ζωάκια, ‘χωρίς οικογένεια’. Νιώθει καλά που δεν είναι μόνος, αλλά χρειάζεται μια οικογένεια. Τη βρίσκει στο σπίτι της Έλλης. Είναι πιο μεγάλη από τη δική του και διαφορετική, αλλά γεμάτη αγάπη, αγκαλιές και χαρά.

Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος (κείμενο) και ο Κωστής Παπαθεοδώρου (εικονογράφηση) δημιούργησαν την πρώτη ιστορία στα Ελληνικά δεδομένα για το θεσμό της αναδοχής[1] και την προώθησή του, από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και τη UNICEF. Το βιβλίο αυτό εκτυπώθηκε και διανεμήθηκε στους αναγνώστες ως ένθετο της εφημερίδας «Καθημερινή της Κυριακής», στις 15 Μαΐου, 2022. Επιστήμη και βιωματικές εμπειρίες έχουν καταδείξει την ανάγκη εύρεσης οικογενειών με ανοικτή αγκαλιά, τόσων όσα και τα παιδιά σε ευαλωτότητα, των οποίων η βιολογική οικογένεια αντιμετωπίζει μια κρίση και μια επείγουσα κατάσταση.

Η αποδοχή των παιδιών από τους συνομήλικούς τους είναι μεγάλο ζητούμενο, για το οποίο το βιβλίο αυτό μπορεί να σταθεί σαν ‘παράθυρο’ στις πτυχές της πραγματικότητας των παιδιών που ζουν -μόνιμα ή παροδικά- έξω από τις κοινωνικές και οικογενειακές νόρμες. Ανασταλτικό παράγοντα σε αυτό πιθανά παίζουν οι σοκαριστικές περιγραφές και εικόνες της αιφνίδιας εγκατάλειψης του Μίλτου, ολομόναχο και αβοήθητο στους σκοτεινούς δρόμους της πόλης. Αν και κάτι τέτοιο είναι συχνά κομμάτι της πραγματικότητας των παιδιών που βρίσκονται στα ιδρύματα, σε ανάδοχες ή θετές οικογένειες, η περιγραφή μιας αγαπημένης οικογένειας, από την οποία ο Μίλτος απομακρύνεται ξαφνικά, αναίτια και χωρίς διαρκή υποστήριξη, δημιουργεί πιθανώς τρόμο και ανασφάλεια στους μικρούς αναγνώστες. Ο εμπλουτισμός της ιστορίας με πιθανές αιτίες, θα ενίσχυε περαιτέρω την ενσυναίσθηση των παιδιών για τους υιοθετημένους/υπό αναδοχή φίλους τους, αλλά και θα ενδυνάμωνε τα παιδιά σε ευαλωτότητα. Σημαντική συνεισφορά στους δύο αυτούς στόχους θα είχε μια ιστορία με ήρωες-ανθρώπους. Το ζωικό βασίλειο χρησιμοποιείται συχνά στα βιβλία για πολύ μικρά παιδιά ως ένας τρόπος αντιπροσώπευσης της διαφορετικότητας στον πλανήτη και, μέσω του συμβολισμού του, ως ένα μέσο ταύτισης. Εναλλακτικά, οι ανθρώπινες φιγούρες -τηρώντας πάντα τους κανόνες της αντιπροσώπευσης και συμπερίληψης- θα ενίσχυαν την ενσυναίσθηση ή/και την ταύτιση, την ανακούφιση και την απενοχοποίηση του μικρού αναγνώστη μιας τέτοιας «περιπέτειας». Είναι όμως η διαταραχή -και διακοπή- της οικογενειακής ζωής ενός παιδιού περιπέτεια; Αντιστρόφως, τί είναι για ένα παιδί η περιπέτεια; Άλλοτε κάτι διασκεδαστικό και συναρπαστικό, ίσως κάτι τολμηρό και ριψοκίνδυνο, πάντως συχνά μια κατάσταση που έχει -σε κάποιο βαθμό και με κάποιο τρόπο- επιλέξει το ίδιο και όχι μια δυσμενής συνθήκη που του επιβλήθηκε εξ ολοκλήρου και στρέφεται κατά της ευημερίας του.

Όμως, «Η μεγάλη περιπέτεια του Μίλτου» δημιουργήθηκε για να ενημερώσει αλλά, και να αυξήσει τον αριθμό των υποψηφίων αναδόχων γονέων, επομένως δικαιούται να συζητηθεί και ως βιβλίο προοριζόμενο για ενήλικες πολίτες. Μπορεί μια γλυκερή ιστορία για ένα μικρό τιγράκι, που χρειάζεται μόνο αγκαλιά και αγάπη, να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες να εντάξουν στη ζωή τους ένα παιδί, ή έναν έφηβο (άρα, και εδώ, το ζωικό βασίλειο στην εικονογράφηση δεν εξυπηρετεί το εύρος ηλικιών των ευάλωτων παιδιών) μέχρι να επανακάμψει η βιολογική του οικογένεια και να επανενωθεί με αυτήν; Το έργο που επιτελεί η αναδοχή στην αποκατάσταση της ζωής ενός παιδιού, έστω και προσωρινά, ξεπερνά κατά πολύ την εξίσωση φροντίδα = αγκαλιά. Η ιστορία θα μπορούσε να παρέχει πιο σύνθετα παραδείγματα για το τι μπορεί να προσφέρει σε ένα παιδί η αναδοχή: σχολική επανένταξη, ιατρική φροντίδα, νέες εμπειρίες και ερεθίσματα, οικογενειακές στιγμές χαλάρωσης και απόλαυσης, αλλά και εντάσεις. Μια τέτοια ιστορία -με ήρωες ανθρώπους, όχι ζώα- θα μπορούσε να δημιουργήσει μια πραγματική, καθημερινή, κοινωνικοποιητική, ψυχοσυναισθηματική προσομοίωση οικογένειας.  Μάλιστα, οι επιλογές ηρώων εκτός κοινωνικών στερεοτύπων,  (π.χ. μονογονείς, ομόφυλα ζευγάρια) θα προσκαλούσε στον θεσμό περισσότερους ενδιαφερόμενους γονείς ή φροντιστές (ας μνημονεύσουμε εδώ την πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση που αύξησε τα ηλικιακά όρια των αναδόχων γονέων), αλλά θα υπηρετούσε και την αξία της συμπεριληπτικότητας, που τα παιδικά βιβλία οφείλουν να έχουν.

Επιπρόσθετα, η πλήρης αποσύνδεση του Μίλτου από τη βιολογική του οικογένεια δίνει λάθος εικόνα για την πραγματικότητα της ανάδοχης οικογένειας. Εμπλουτισμός με στοιχεία που παραπέμπουν σε επικοινωνία και συναντήσεις του παιδιού με τον/τους βιολογικούς του γονείς, παρουσία της ανάδοχης οικογένειας, θα δημιουργούσε την αίσθηση της συνέχειας στη ροή της ιστορίας του παιδιού και θα προσκαλούσε τους πολίτες να δουν την αναδοχή ως εμπειρία που καλείται -μεταξύ άλλων- να γεφυρώνει την σχέση βιολογικής και ανάδοχης οικογένειας, σε όλη την διάρκειά της.

Η ιστορία του Μίλτου θα ήταν πραγματικά μεγάλη αν αποτελούσε ένα πιο ρεαλιστικό κάδρο πλαισίωσης της ενδεχόμενης εμπειρίας των υποψήφιων ανάδοχων γονέων, ώστε να επιτευχθεί το επίκαιρο στοίχημα της αποϊδρυματοποίησης που σημαίνει όχι άλλα παιδιά στα ιδρύματα. Μας αξίζει μεγαλύτερη επάρκεια και σαφήνεια για έναν θεσμό που δικαιούται εκτενέστερη και εμπεριστατωμένη ανάλυση από ότι με μία σύντομη και απλουστευτική ιστορία που απευθύνει έκκληση στις καλές και αγνές προθέσεις των ανθρώπων. Η ενημέρωση των υποψηφίων αναδόχων με ρεαλιστικότερες διαστάσεις μπορεί να προσελκύσει πιο συνειδητοποιημένους πολίτες, να προσφέρουν μια πιο ολιστική εμπειρία στο παιδί υπό ανάδοχη φροντίδα και να επιδείξουν τη ψυχική ανθεκτικότητα που απαιτεί η πολυπλοκότητα της αναδοχής.

Το άρθρο υπογράφουν οι Ελένη Αθανασοπούλου, Χαρά Γαλανού, Αργυρώ Καισερλή, Νατάσα Τσαπράζη

[1]Αναδοχή είναι η προσωρινή ανάληψη της πραγματικής φροντίδας ενός παιδιού και αποτελεί τον κύριο θεσμό αποϊδρυματοποίησης. Στόχος της είναι η παροχή ρεαλιστικής εμπειρίας οικογένειας σε ένα παιδί του οποίου η βιολογική οικογένεια βρίσκεται σε δυσκολία ή σε αδυναμία να ανταποκριθεί στην φροντίδα του για μικρότερο ή μεγαλύτερο διάστημα. Το επόμενο βήμα αποκατάστασης της ζωής του παιδιού μετά την λήξη της αναδοχής είναι είτε η επιστροφή στην βιολογική οικογένεια, εάν η τελευταία επανακάμψει, είτε η υιοθεσία.